Umut Kısa: “Bir ülkenin değişimi ve ilerlemesi çocukların erken dönemden başlayarak doyumlu bir hayat sürmeyi öğrenmelerinden geçer..”

İzotomi terimini de Umut Kısa adını da yeni duydum. Çocuklarla ilgili birçok şey gibi bu konu da dikkatimi çekti ve aşağıdaki söyleşimizi sizlerle paylaşmaktan mutluluk duyuyorum..

Çocuklara olan ilgim aslında kendi mesleki seçim dönemimde ne kadar çaresiz hissettiğimi bilmekten kaynaklanıyor.  Bir ülkenin değişiminin ve ilerlemesinin çocukların erken dönemden başlayarak doyumlu bir hayat sürmeyi öğrenmelerinden geçtiğini düşünüyorum. Eğer herbirimiz kendi vizyonumuza doğru adımlar atmayı başarırsak eminim hem bu ülke hem de dünya hepimizin daha huzurlu olduğu bir ortama dönüşecektir.

İzotomi gençlerin güçlü yönleri ve temel değerleri açısından meslek ve dolayısıyla eğitim tercihlerini belirlemelerini hedefleyen çok özel bir sistem.

Gençlerle sürdürdüğümüz çalışmalarda, kariyer yolculuklarında kendileri ve değerleri hakkında farkındalık taşımanın öncelik olmadığı bir ortamda “yanlış” sayılabilecek kararlara kimi zaman zorlandıklarını kimi zaman da yerleşik inançlarını sorgulamadan vardıklarını gözlemledik. Gençlere bu zorlu karar aşamasında destek olabilecek, farkındalık oluşturma temelli bir programın bulunmadığını fark ettik. Bir grup öğrenci koçu ve eğitimciden oluşan grupla birlikte bu eksiği bilimsel temelleri olan bir programla kapatmaya karar verdik.

Türkiye genelinde tam 1676 kişiden toplanan verilerle İzotomi’nin ilk adımları atıldı. Verilerin analiziyle oluşturulan bir sistemle İzotomi, gençlerin sayısal ve sözel verileriyle onlara mesleki tatmin profili çıkarabilen bir sistem halini aldı.  İki yıldır da Türkiye genelinde birçok gence hizmet vermiştir ve vermeye devam etmektedir.

İşverenler de bir çalışanın performansının mutluluğu ve işinden aldığı tatminle doğru orantılı olduğunun farkındadırlar. Bu yüzden de işe alımlarda pozisyon konusunda yetkinliğin yanı sıra, motivasyon ve uyumu da gözetir hale gelmişlerdir. Bu da demek oluyor ki, iş/çalışan arama veya kariyer yolu çizme süreçlerinde kişinin değerleri artık ön plana çıkmaktadır.

Artık birçok kişi hobi olarak sürdürdüğü işleri (yoga, sanat, spor, fotoğraf, yemek, gezi, vs) zaman içerisinde meslekleri haline getirme trendi göstermektedir. Cesur kararlar alıp ardından hayal kırıklığına uğrayanlar olduğunu da görüyoruz. Yetişkinlikte bu gibi önemli hayat kararları almak, yaşam standartlarınızı değiştirmek demek olduğu için çok zorlayıcı olabiliyor. Bu yüzden, henüz kariyer yolunun en başlarında, ergenlik yıllarında bireylere kendi temel değerlerinin farkındalığını kazandırmak paha biçilmez bir katkı sağlıyor. Bu, ilerleyen yıllarda yaşanacak krizleri, sorgulamaları, belki de terapi süreçleri gerektirecek durumları en baştan engellemek anlamına geliyor.

Çocukların kendilerini tanımalarını, değerlerini, güçlü yanlarını ve onları mutlu edecek şeyleri iyi belirlemelerinin önemli olduğunu düşünüyorum. Elbette ebeveynler de çocuklarına isteklerini belirleme konusunda destek olmalılar. Ancak istekler genellikle yeterli değil. Çünkü gelecekte ne isteyeceğimizi bugünden bilmekte zorlanıyoruz. İşte bu yüzden değerlerin farkına varmak kilit önemde…

Türkiye’de sistem gereği üniversite sınavı öncesinde yapılması muhakkak.. ancak özellikle performans meslek gruplarında; örneğin spor, dans, müzik gibi alanlarda biraz daha erken (belki 12-13 yaşlarında) belirli bir yönelime ihtiyaçları var.

Her ne kadar seçim dönemi olduğu için 13 yaş özellikli bir yaş olsa da 14-15 yaşlar bence en iyi analiz yaşları.

İzotomi analistleri okullarda bulunmuyor. Tamamıyla iletişimi biz kuruyoruz ve bölgeye göre atama yapıyoruz. İlk dönemde sınava giren 60 kişiden sadece 4’ü mezun olabilmişti. Bu analistler neredeyse 200 saate yakın bir iletişim, değerler, koçluk, mikromimikler ve duygulara ilişkin bir eğitim alıp zorlu bir sınav sürecinden geçiyorlar.

İzotomi projesi ilginç bir şekilde doğdu. 2010 yılında yetenekli ve başarılı ama oldukça çekingen bir öğrenciyle çalışma şansı yakaladım. Bana en büyük probleminin ders çalışamamak olduğunu anlattı ve ne yapabileceği hakkında en küçük bir fikri olmadığından bahsetti. Hem Vroom teorisinden hem de kendi tecrübelerimden biliyorum ki, eğer bir öğrenci bir şeyi gerçekten istiyor ve istediğini elde edebileceğine inanıyorsa bu uğurda başka bir motivasyona ihtiyaç duymuyor. Bu öğrencinin durumunda, ikisinden biri eksik olmalıydı. Ya istediğini söylediği şeyi istemiyordu ya da istediğini elde edebileceğine inanmıyordu. Hemen bir test uygulamak istedim:

Ben: Ders çalışarak ne elde etmek istiyorsun?

Öğrenci: Diş Hekimliği Fakültesi’ni kazanmak istiyorum.

Ben: Peki ne olacak Diş Hekimliği Fakültesi’ni bitirdiğinde? Nasıl bir hayatın olacağına inanıyorsun?

Öğrenci: (Bir an düşündü) Bir muayenehanem olacak, hastalar gelecek, ben de onların dişlerini tedavi edeceğim. (Bunları söylerken yüzünde en küçük bir mutluluk kırıntısı bile yoktu.)

Ben: Benimle hayallerini paylaşırken en küçük bir mutluluk kırıntısı bile görmedim. Ne düşünüyorsun?

Öğrenci: (30 saniye sessizlik) —–

Ben: Aklına herhangi bir şey geliyor mu?

Öğrenci : Aslında ben Diş Hekimliği Fakültesi’ni değil, Tıp Fakültesi’ni kazanmak istiyorum.

Ben: Ne oldu da değiştirdin gerçekten istediğin şeyi?

Öğrenci: Aslında değiştirmedim ama arkadaşlarıma açıkladığımda “Sen hayatta yapamazsın” dediler, dalga geçenler de oldu. Ailemle paylaştım; bana rasyonel olmam gerektiğini söylediler. Hatta okul müdürüm hayalci olmamamızı söyledi bize. Sonra çok üzülürmüşüz…

Okulun müdürü bana da “Umut Bey, insanlara boş ümitler vermeyin; ben bir öğrencinin potansiyelini bu okula adımını attığı anda anlarım!” dedi. Ancak genç benimle konuştuktan sonra ikna oldu ve şimdi onun Tıp Fakültesi’nde olduğunu bilmek tüylerimi diken diken etmeye, beni duygulandırmaya devam ediyor. İşte İzotomi’yi başlatan olay budur. Uygulamayı başlatan gruba liderlik eden kişi bendim. Fikir ilk defa aklıma geldiğinde farklı disiplinlerden hemen destek olabilecek insanları bir araya getirdim.  Gece gündüz çalıştık ve tartışmalarımız, araştırmalarımız günler sürdü.

İzotomi şu anda sadece Türkiye’de uygulanıyor. TED konuşması sonrasında bizimle Fransa ve Rusya’dan farklı danışmanlık şirketleri yöntemi incelemek için iletişim kurdular. Umarım tüm dünyaya yayılabilir.

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun oldu ve yüksek lisansını “Yönetim ve Organizasyon” alanında tamamladı. Bugün itibariyle Bilgi Üniversitesi’nde iletişim alanında doktorasını sürdürüyor.